پایان نامه تاثیر تحصیلات زنان در توسعه اقتصاد کشور

مقدمه

افزایش مشارکت زنان در توسعه، شاید پیش از آنکه موضوعی اجتماعی باشد، بحثی اقتصادی است و افزایش زنان تحصیل کرده می تواند شاخصی برای پیشرفت محسوب شده و فرصتی برای سرعت بخشیدن به روند توسعه و نیز رویارویی با چالشها و پیامدهای تغییر و تحول ناشی از رشد و توسعه فراهم آورد. بررسی تأثیرات آموزش در سطوح مختلف فردی ، خانوادگی و اجتماعی زنان نشان از بهبود موقعیت زنان در زندگی فردی و اجتماعیداد. این امر آنها را در مراحل بعدی در ایفای نقش های متعدد و متنوع اجتماعی، چه در جایگاه مادر در امر تربیت فرزند چه در جایگاه نیروی انسانی ماهر و متخصص در عرصه کار و مدیریت و به طور کلی به عنوان یک شهروند مسئول و آگاه و زیر مجموعه ای از سرمایه های انسانی، تواناتر می کند، که نبود آن دور باطلی را ایجاد میکند که محرومیت های زنانه و فقر زنانه و به دنبال آن کندی بسیار در روند توسعه در اجتماع بروز می کند. دقیق تر آن است که به این محرومیت ها هم به عنوان علت و هم به عنوان معلول در این سیکل باطل نگاه کنیم: در جامعه ای با میزان آگاهی، دانش اجتماعی و درآمد ناچیز، والدین در سرمایه گذاری برای دخترانشان کوتاهی می کنند زیرا از آنان انتظار ندارند که در امور اقتصادی خانواده مشارکت داشته باشند. دختران بدون تحصیلات و با آگاهی ناچیز، تبدیل به مادران تحصیل نکرده ای می شوند که دارای مهارتهای ارزشمندی در خارج از منزل نیستند، قدرت اثر گذاری بر تصمیم گیری های خانواده را ندارند، دخترانشان نیز مانند خودشان از آموزش محروم می مانند و دور باطل ادامه می یابد. در حالیکه پسران برای آموزش به مدرسهفرستاده میشوند، دختران برای ایفای نقش های سنتی در خانه می ماندند، در نتیجه دانش نیاموخته و مهارت نیافته باقی می ماندند و شرایط لازم برای مشارکت اقتصادی برایشان فراهم نمی شود. اقتصاد آسیب می بیند، هنجارها و فرهنگ سنتی و تبعیضات کلیشه ای جنسیتی کهنه بر جای خود می مانند و اولین نیروی محرکه توسعه که نوزایش اندیشه ها و تواناسازی پتانسیل هااست خاموش و بی اثر می شود و افراد تحت نظام هایغلط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، خود به عواملی مقاومت کننده در برابر توسعه تبدیل می شوند از این منظر در جوامع توسعه نیافته یا در حال توسعه چون ایران که با فقر سرمایه های انسانی و پدیده فرار مغزها مواجه است، زنان می توانند نیروی شتاب دهنده توسعه محسوب شوند. جامعهامروز ایران، جامعه ای در حال گذار از همه ابعاد اقتصادی، فرهنگی، نقشی و اجتماعی است. متعاقب این گذار الگوهای موجود باید برای تطابق با شرایط پویا انعطاف پذیری که ناشی از توسعه سریع و همه جانبه کشورهای جهان است تغییر یابند. در میان این تغییرات مسلماً تعارض سنت و مدرنیته خود را نشان خواهد داد و به گفته اقتصاددان معروف جان میناردکینز، توسعه تقابل نو و کهنه است. حال با توجه به اهداف بلند توسعه گرا که تقاضای نامحدود را به جدال با منابع محدود می کشاند، این پرسش به جاست که در روند توسعه باید منابع اقتصادی را به کدامسمت، جهت داد؟ پاسخ این سؤال بیش از آنکه معطوف به منابع فیزیکی باشد متمرکز بر منابع انسانی است و در منابع انسانی موجود ،زنانبه عنوان بخشی که کمتر مورد توجه و پرورش قرار گرفته انددر کانون توجه اقتصاددانان توسعه گرا قرار می گیرند، چنانکه لارنس ایچ سامرز ، رئیس بخش اقتصاد و توسعه و اقتصاددانان ارشد بانک جهانی در این زمینه می گوید:

معتقدم که در صورت شناخت تمامی منافع، سرمایه گذاری در آموزش دختران، شاید پر بازده ترین سرمایه گذری در جهان در حال توسعه باشد

در این تحقیق بر آن خواهیم بود که دریابیم آیا میان تحصیلات زنان با توسعه اقتصادی ارتباطی منطقی وجود دارد یا نه؟ و اگر این ارتباط موجود است، عوامل موثر بر آن چیست؟ و در شرایط امروزین، جامعه با این منبع توسعه ای در چه چالش هایی قرار می گیرد و از بابت آن چه فرصت ها و چه تهدیداتی معطوف به توسعه کشور است؟

چارچوب نظری تحقیق:

در این تحقیق عامل تحصیلات زنان به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته می شود تا تاثیر آن بر توسعه اقتصادی به عنوان متغیر وابسته بررسی شود.

یافته های تحقیق نشان داد که رابطهمستقیمیبین دو متغیر مستقل و وابسته وجود ندارد و این رابطه در خلال سه متغیر میانجی ظاهر می شود. متغیرهای میانجی بین تحصیلات زنان و توسعه اقتصادی به عنوان عوامل متأثر از تحصیلات زنان و موثر بر توسعه اقتصادی تعریف شوند که عبارتند از: 1) عامل فرهنگی اجتماعی، 2) عامل انسانی و 3) عامل اقتصادی.

بنابراین الگوی نظری تحقیق به صورت شماتیک به شرح زیر به دست آمد:

در بررسی متغیرهای میانجی جهت تسهیل درک ارتباطات، رویکردهای مختلفی به شرح زیر اتخاذ گردید:

1)عامل فرهنگی اجتماعی توسعه اقتصادی با رویکرد مقاومت زنان در برابر کلیشه های جنسیتی و تبعیضات اجتماعی بررسی شد.

2)عامل انسانی توسعه اقتصادی با رویکرد کمی و کیفی (کیفیت از دو دیدگاه سطح سلامت فرزندان و سطح تحصیلات فرزندان) بررسی شد.

3)عامل اقتصادی توسعه اقتصادی با رویکرد بررسی سهم زنان از بازارهای اشتغال مطالعه گردید.

فرضیه ها:

فرضیه اهم: تحصیلات زنان که یک عامل تأثیر گذار بر توسعه اقتصادی است.

فرضیه فرعی (1): تحصیلات زنان با تأثیر بر عامل فرهنگی اجتماعی توسعه اقتصادی، روند توسعه اقتصادی را بهبود می بخشد.

فرضیه فرعی (2): تحصیلات زنان با کاهش کمیت عامل انسانی و افزایش کیفیت آن روند توسعه اقتصادی را بهبود می بخشد.

فرضیه فرعی (3): تحصیلات زنان با افزایش سهم زنان از بازار در کار و تأثیر بر عامل اقتصادی، روند توسعه اقتصادی را بهبود می بخشد.

روش تحقیق:

تحقیق حاضر حاصل ترکیب دو روش تحقیقیکتابخانه ایومیدانی" (پرسشنامه ای) می باشد.

از روش کتابخانه ای در سرتا سر تحقیق استفاده شده است. و در استخراج نتایج و یافته های بخش کیفی عامل انسانی توسعه اقتصادی از اطلاعات پرسشنامه ها بهره جسته ایم...

اصطلاحات و واژه های کلیدی:

توسعه، توسعه اقتصادی ، تحصیلات زنان ، نسبت جنسی، جمعیت لازم التعلیم، باز تعریف هویت اجتماعی، کلیشه های جنسیتی، تبعیضات اجتماعی، باروری ویژه گروه های سنی، میزان باروری کل، اشتغال. تولید ناخالص سرانه، دستمزد کف.

توسعه: وضعیت مطلوبی است که کلیه مولفه های اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی در یک جامعه در جایگاه خود قرار گرفته و در سطح قابل قبولی از آنها بهره برداری می شود.توسعه در کلیه ارکان و زیرشاخه های اجتماع رخ میدهد.

توسعه اقتصادی

افزایش درآمد سرانه واقعی در یک کشور برای دوره ای طولانی همراه با افزایش شاخص های مصرف تولید و رفاه.

باز تعریف هویت اجتماعی: تجدید نظر و بازنگری زنان در نقش های تعریف شدهبر اساس جنسیت و تواناییهای ذاتی هر جنس به نحوی که به جای تمرکز بر ویژگیهای ذاتی جنسیتی بر ویژگیهای اکتسابی انسانی توجه میشود.

کلیشه های جنسیتی: نقش های از قبل تعریف شده در جهت طبقه بندی جنسیتی جامعه به دو گروه بسیار متمایز زن و مرد.اساس این کلیشه ها معمولا مذهب و تفکرات و تعصبات سنتی و اجتماعی است.

تبعیضات اجتماعی: مزایا و امتیازاتی که اجتماع به سبب جنسیت صرف برای افراد قایل شده یا از آنها دریغ می نماید.

باروری ویژه گروههای سنی: این میزان از حاصل تقسیم تعداد موالید از هر گروه سنی زنان به تعداد زنان همان گروه سنی به دست می آید و معمولا برای هر 1000زن محاسبه میشود.

میزان باروری کل: متوسط تعداد فرزندانی است که یک زن طی دوران بارداری به دنیا می آورد.

اشتغال: عبارت است از اختصاص سهمی از بازار کار به فرد به نحوی که ایجاد ارزش بازار و مبادلاتی نماید.

تولید ناخالص سرانه: از حاصل تقسیم تولید ناخالص داخلی بهجمعیت کشور محاسبه می شود.

دستمزد کف: حداقل دستمزدی است که برای توجیه پذیزی اقتصادی کاری مورد انتظار است.

فصل اول:

توسعه و مفاهیم آن

هر کشوری در راه توسعه تلاش می کند، زیرا توسعه هدفی است که اکثر مردم آن را ضروری می دانند. در حالیکه پیشرفت اقتصادی یکی از عوامل مهم توسعه است ولی تنها عامل نیست و دلیل آن این است که توسعه صرفاً پدیده ای اقتصادی نیست. توسعه نهایتاً باید علاوه بر جنبه مادی و پولی زندگی مردم سایر جنبه ها را نیز در برگیرد. لذا باید به عنوان جریانیچند بعدیکه مستلزم تجدید سازمان و تجدید جهت گیری مجموعه نظام اقتصادی و اجتماعی کشور است مورد توجه قرار گیرد. توسعه علاوه بر بهبود وضع درآمدو تولید ، آشکار متضمن تغییرات بنیادی در ساختهای نهادی و اجتماعی و اداری و نیز طرز تلقی عامه و در بیشتر موارد حتی آداب و رسوم و اعتقادات است. بالاخره توسعه اگر چه معمولاً بر حسب یک چارچوب ملی تعیین می شود ، مع ذالک تحقق وسیع آن می تواند موجب اصلاحات اساسی در نظام اجتماعی و اقتصادی بین المللی شود. [4]

4) فصل چهارم

جمع بندی و پیشنهاد

1_4)خلاصه نتایج به دست آمده در ضمن پژوهش

امروزه بسیاری از کشورهای جهان خواستار دستیابی به توسعه اند. طرح های توسعه ای که در کشور ها دنبال می شود معمولاً همان برنامه هایی است که جامعه شناسان یا سیاستمداران غربی پیشنهاد می کنند. در بسیاری از این طرح ها، تا زمانی دراز، وضعیت زنان در نظر گرفته نمی شد یا این طرح ها به گونه ای اجرا می شود که به وخیم تر شدن وضعیت زنان می انجامید.

مطالعات اخیر صاحبنظران اجتماعی نشان داده است که دستیابی به توسعه بدون مشارکت فعال زنان در تمامی عرصه ها اعم از خانوادگی، اقتصادی و اجتماعی امکان پذیر نیست. بررسی هایی که در زمینهمشارکت زنان در امور جامعه انجام گرفته، نشان داده است که عوامل اجتماعی و فرهنگی و انتظارات متفاوت جامعه از مرد و زن موانع مهمی بر سر راه مشارکت زنان است. از این رو در دهه 1980 به جای اصطلاح زن در توسعه، اصطلاحجنسیت و توسعهبه کار گرفته شود و در پی آن، در بسیاری از کشورهای جهان سوم، راهبردهایی برای مشارکت عملی زنان در توسعه در برطرف شدن موانع اتخاذ شده است. مشارکت زنان صرفاً به مفهوم بهره مندی آنان از مزایا و نتایج برنامه های توسعه نیست بلکه آنان باید در اجرای برنامه ها و طرح های توسعه مشارکت فعالانه داشته باشند. مهمترین عامل تأثیر گذار بر مشارکت های اجتماعی و اقتصادی زنان در توسعه تحصیلات است. یونسکو در تلاش برای ارتقای سهم زنان در آموزش عالی تصویر ی از جهان ارائه می دهد که می تواند به روشن تر شدن موضوع در کشور ما نیز کمک کند. بر اساس این گزارش فقر و بی سوادی متأسفانه بیشتر به جامعه زنان اختصاص دارد 70 درصد فقیران و 64 درصد بیسوادان جهان را زنان تشکیل می دهند و تنها 33 درصد زنان در قیاس با مردان به آموزشعالی راه می یابند. زنان در قیاس با مردان در مراحل مختلف زندگی شغلی و حرفه ای با اختلاف دستمزد فاحشی روبرو هستند و بیکاری در بین زنان به مراتب بیشتر از بیکاری در بین مردان است. تنها یک دهم نمایندگان مجالس و یک ششم مقامات وزارتی در دنیا را زنان به عهده دارند و در کشورهای در حال توسعه نیز زنان کمتر از یک هفتم شاغل مدیریتی را اشغال کرده اند.

با توجه به این که کشورمان ایران عضو کنوانسیونهای ین المللی متعددی است و با پذیرش اعلامیه حقوق بشر در امر آموزش تعهداتی به شرح زیر را عهده دار شده است، عدم توجه به توسعه منابع انسانی امری غیر قابل توجیه و مخالف عقل اقتصادی و تعهدات بین المللی کشور است.

دستیابی به تحصیلات عالی باید با حفظ مساوات کامل برای همگان بر مبنای شایستگی شان باشد هیچ گونه تبعیضی در این رابطه قابل پذیرش نیست و هیچ کس نباید به دلیل مسائل نژادی، جنسیت، زبان، مذهب، سن و همچنین به خاطر تشخص های اجتماعی و اقتصادی یا از طرفی دیگر معلولیت های جسمی، از آموزش محروم بمایند

از طرف دیگر افزایش سرمایه انسانی زنان نوعی سرمایه گذاری در نیروی انسانی است زیرا سرمایه گذاری در منابع انسانی که عبارت است از آموزش و تربیت نیروی انسانی، برای کسب مهارت های مختلف و پیشبرد امر تولید لازمه دست یابی به رشد اقتصادی است.

نتایج این تحقیق نشان می دهد که رابطه معکوسی میان سطح تحصیلات زنان با کاهش نرخ رشد جمعیت وجود دارد. فراهم آوردن زمینه های اشتغال بیشتر در گروهی ایجاد انگیزه های مناسب و حمایت و تشویق سرمایه گذاری و کارآفرین در کشور است. زیرا ایجاد زمینه های جذب سرمایه و افزایش سرمایه گذاری موجب افزایش احساس امنیت و بازده سرمایه و در نهایت گسترش، اشتغال مولد، بخصوص برای افراد دارای تحصیلات عالی، از جمله زنان، می شود. نرخ مشارکتزنان در اقتصاد ایران نسبت به سایر کشورهای در حال توسعه هنوز پائین است. واقعیت این است که رشد چشمگیر ورود زنان به آموزش عالی کشور، امیدوار کننده. و حاکی از افزایش سطح مشارکت اجتماعی زنان در کشور ماست. ولی این سهم قطعاً باید با اصلاح هرم اشتغال زنان ، هرم علمی دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی، هرم مدیریتی زنان در بخش آموزش عالی و علاوه بر آن با روند اصلاحات متناسب در سایر بخش ها و جاعه همراه شود.

چالش های فراوری نقش واقعی زنان در توسعه اقتصادی

جنبه نظری:

1-تفاوت نگاه به توسعه انسانی به عنوان اساس توسعه با آن چه معمول است.

2-نشناختن جایگاه تعلیم و تربیت در توسعه ملی

3-نگاه غلط به زن در توسعه انسانی و نقش رسالت زن مسلمان در توسعه

4-نشناختن نقش سلامت در توسعه انسانی، به ویژه، اهمیت آن برای زنان.

جنبه ساختاری:

5-نهادینه نبوده باورهای لازم در نظام مدیریت عمومی کشور نسبت به نقش و جایگاه زن در توسه و نقش آفرینی های جهانی

6-ناسازگاری و ناکارآمدی نظام های پشتیبانیجامعه و مدیریت عالی، با نقش و جایگاه زنان در توسعه ملی

جنبه تاریخی:

7- عقب ماندگی تاریخی جامعه و جامعه زنان و جامعه بین الملل در درک رسالت و واگذاری نقش در خود زن در توسعه و پیشرفت اجتماعی در دوران های گذشته.