مقاله سیاست تقلیل روحانیون در دوره رضا شاه

معرفی مقاله بررسی سیاست تقلیل روحانیون در دوره ی رضاشاه: بررسی موردی جواز عمامه

بخشهایی از متن مقاله

چکیده: جواز عمامه گواهی بود که در عصر رضاشاه (1320-1304 ش) طبق قانون اتحاد شکل لباس به مجتهدان، مدرسین دینی و محدثین داده می شد و آنان با ارائه این مجوز به شهربانی محل، اجازه ملبس شدن به لباس روحانیت را به دست می آوردند. این قانون در اواخر سال 1307 تصویب و در سالهای 1322-1308 به مورد اجرا گذاشته شد. در این مقاله با استناد به اسناد منتشره شده، واکنش علما نسبت به این مصوبه مورد بررسی قرار می گیرد.

مروری بر واکنش علما به اتحاد شکل لباس و جواز عمامه

اسناد نشان می دهد که از همان بدو اجرای قانون مذکور، بسیاری از روحانیونی در صدد برآمدند که به انحاء مختلف به مقابله با آن پرداخته و از اجرای قانون مزبور شانه خالی کنند. یکی از نخستین گزارشها مربوط به حکومت قم و خلجستان به تاریخ 7/12/1307 (آستانه اجرای رسمی قانون) حاکی است که برخی علما که مشمول مستثنیات قانون مذکور نیستند: من جمله چند نفر که تا به حال به هیچ وجه صاحب محراب نبوده و سابقه به این جریان نداشته اند، حالیه به دسایس مسجدی تهیه و مشغول نماز شده اند. اما سایر اقدامات تأثیر گذار به شرح ذیل می باشد. متن مقاله ادامه دارد. ...

کشف حجاب، عامل تشدید تمدید روحانیون

تصویب و اجرای قانون اتحاد شکل لباس ضربه اساسی به نهاد روحانیت و به خصوص گرایش به زی طلبگی وارد ساخت صدور جواز عمامه نه تنها برای جمع اندکی از علما امکان پذیر بود بلکه همین امتیاز نیز با رفت و آمدهای مقرر به ادارات مربوطه و غالبا با تحقیر علما همراه می شد. در چنین شرایطی هنوز قریب هفت سال از اجرای قانون مذکور نگذشته بود که در اواخر سال 1314 تصویب و ابلاغ قانون دیگری با عنوان کشف حجاب بیش از پیش جامعه روحانیت را دچار محدودیت و محذوریت قرار داد. اگر چه تعداد اسناد و گزارشهای دوره نخست اجرای قانون اتحاد شکل لباس (1314-1308) اندک بود، و گزارشهای کمی از ایالات و ولایات در خصوص بازتاب اجرای این قانون در میان طبقات مختلف و اصولا افکار عمومی وجود دارد ولی دور، دوم اجرای این قانون که بگونه ای در ادامه قانون جدید کشف حجاب قرار گرفت، این معادله تغییر یافت و در گزارشهای ارسال از ایالات و ولایات به نسبت تشدید سختگیری برای اجرای دو قانون مذکور سخنی از اعتراضات پراکنده در اقصی نقاط کشور به این قانون به میان آمد گفتنی است که در این اسناد بعضا در ضمن گزارشهای مربوط به کشف حجاب، اشاره ای نیز به مسأله اتحاد شکل لباس شده بود که بررسی آنها می تواند. زوایای اتحاد شکل لباس در دوره دوم را آشکار سازد. به عنوان نمونه قیام بزرگ مسجد گوهرشاد مشهد به تاریخ 23 تیر ماه 1314 در واقع در اعتراض به اتحاد شکل لباس وکلا انجام شد، حال آنکه بعضا به خطا از آن به قیام علیه کشف حجاب تعبیر می شود که باز کاوی آن مجالی دیگر می طلبد. ...

سرنوشت اتحاد شکل لباس بعد از سقوط رضاشاه

از بررسی اسناد و گزارشها چنین بر می آید که صرف نظر از تزلزل ارکان نظام در ماه های آخر سلطنت رضاشاه از همان آغازین روزهای بعد از واقعه سوم شهریور 1320 (تصرف اجرای توسط ارتش متفقین و سقوط و خروج رضاشاه از کشور) این آیت الله کاشانی بود که با نگارش و ارسال نامه های پی در پی به نخست وزیر وقت، محمدعلی فروغی، آخرین ضربه ها را بر قوانین و مقررات کشف حجاب و اتحاد شکل لباس وارد ساخت. از نقش ایشان در این مقطع کمتر سخن به میان آمده است. ولی بررسی نامه های او نشان می دهد که از همان آغاز، تلاشهای و سپس برای نقد مبانی و اصول مصوبات مذکور و افشای ماهیت آنها شروع کرد و به تدریج اولیای امور را به تجدید نظر درباره آن قوانین وا داشت. ...

فهرست مطالب مقاله

مقدمه

مروری بر واکنش علما به اتحاد شکل لباس و جواز عمامه

کشف حجاب، عامل تشدید تمدید روحانیون

افزایش صدور مجوزهای اجتهاد و محدثی از سوی مراجع و واکنش دولت

برخی مصلحت اندیشی ها در صدور جواز عمامه

ماجرای مخالفت شیخ حسینعلی راشدخراسانی با اتحاد شکل لباس و پیامدهای آن

بررسی عرایض برخی روحانیون در خصوص لزوم صدور جواز عمامه برای آنان

اتحاد شکل لباس در سالهای آخر پادشاهی رضاشاه

سرنوشت اتحاد شکل لباس بعد از سقوط رضاشاه

نتیجه گیری

منابع